Evlilik; iki yabancının farklı değerler, kısmen ya da tamamen farklı kültürlerle ve iki ayrı aile öyküsüyle bir araya geldikleri ve kendilerini yeniden tanımladıkları, yeni ve özel bir yapı olarak tanımlanabilir. Ailenin toplumsal yapının temelini oluşturduğu göz önünde bulundurulduğunda, evlenme süreci de önem teşkil etmektedir. Bu önemin fark edilmesi, evlilik doyumu, evlilik uyumu ve boşanma sürecine ilişkin pek çok alanda araştırmaların yapılmasına yol açmıştır. Evlilik, bir kadın ve bir erkeğin karı-koca rollerini edinerek yaşamlarını birlikte geçirmek ve soylarını yasaların koruduğu bir kurum içerisinde belirli statüye sahip çocuklar dünyaya getirerek sürdürmek üzere oluşturdukları bir ilişkiler sistemidir. Eski türk filmlerinde sık geçen bir klişe laf gibi “evlilik ciddi bir müessesedir”. Bu yazıda bu müesseseyi gözden geçireceğiz.

 

Evlilik karmaşık bir ilişki sistemidir. Bireylerin birbirlerine davranma biçimleri, evlilik içi rol ve sorumluluklarını öğrenmeleri gerektirmektedir. Evliliğin temel işlevleri arasında cinsel yaşamın sağlıklı olarak düzenlenmesi, cinsiyet rolleri ve iş bölümünün belirlenmesi, ekonomik üretim ve tüketim etkinliklerinin düzenlenmesi gibi temel görevler yer almaktadır. Ayrıca, evlilikte eşler sosyal gereksinim anlamında güven içinde olma, korunma, dayanışma halinde olma, geleceğe güvenle bakabilme ve toplumda bir yer edinme gibi isteklerini doyurma imkânı bulmaktadır.

 

Psiko-biyo-sosyal birçok gereksinimi karşıladığı görülen evlilik ilişkisinin çiftlerin duygusal birtakım gereksinimlerini de karşılıyor olması evliliğin göz ardı edilemeyecek bir boyutunu oluşturmaktadır. Kadın ve erkek sevme, sevilme, beğenilme gibi doğal gereksinimlerini de evlilik ilişkisi içinde karşılamaya çalışmaktadır.

 

Evliliğin temel işlevleri veya evliliğin niteliksel özellikleri nelerdir sorusuna çeşitli cevaplar verilmiştir.  Bunlardan birkaçını burada ele alacağız.

 


 Bağlılık: Çiftin evlilik ilişkisi hakkındaki değerlerinin ne olduğu ve ilişkilerini sürdürme konusundaki niyet ve çabaları anlamına gelmektedir.


 Özen: Çift arasındaki duygusal bağlanmayı ifade etmektedir. Evlilik ilişkisine ihtimam göstermenin önemi, evliliğin devamını garantileyecek yeterli ve uygun özenin evlilik ilişkisinde var olma durumudur.

İletişim: Çiftin sözlü veya sözsüz, sembolik mesajlar ile ortak anlamları paylaşabilmesidir. İletişim evlilikte en önemli etmenlerden biri olduğundan bunu ayrı bir yazıda daha ayrıntılı ele alacağım.

Çatışma ve uzlaşma: Çatışma ve uzlaşma tüm ilişkilerde karşılaşılabilecek bir süreçtir. Çiftin gerçekleştirmesi gereken görev, çatışmaları nasıl etkili biçimde çözecekleri ve uzlaşmaya ne şekilde varabileceklerini öğrenmeleridir.

Anlaşma: Eşin, diğer eşin açık veya örtülü mesajlarını, beklentilerini algılaması ve yerine getirebilmesidir. Bu aşamada çiftin üzerine düşen görev, beklentilerin ve anlaşma 
yollarının keşfedilmesi ve öğrenilmesidir. Bu aşamanın içerdiği bir diğer görev de çiftin kendi kök ailelerinden ayrışarak, çift olarak bireyselliklerini oluşturabilmeleridir.

Toplumlarda evlilik ve ailenin temel işlevleri şu maddelerde toplanabilir.

 

Soyun devamına ilişkin sorumlulukları yerine getirmeleri,

Bireylerin ve çocuğun, toplumun devamlılığını sağlayacak şekilde yetiştirilmeleri, ortak toplumsal kurallar alışkanlıklar kazanmalarına yardım etmek,

Aile üyelerinin ekonomik, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak

Aile üyelerinin cinsiyet rollerinin kazanılması

Evliliği sağlıklı olarak değerlendirebilmek için hangi nitelikler olmalıdır. Özellikle “bizim evliliğimiz nereye gider” veya “biz evlenebilir miyiz” sorusunu soran çiftlerin bu niteliklere bakaması gerekmektedir.

 

Duyguları anlama ve paylaşma: Eşlerin birbirlerine empatik yaklaşmaları, olumlu veya olumsuz duygularını açık, içten ve özgür biçimde paylaşmaları.

Bireysel farklılıkların kabullenilmesi

İlgi ve sevgi duygusunun iletilmesi: Eşlerin ilgi ve sevgi duygusu ile birbirleri ile etkileşim içinde olmaları.

İşbirliği: Eşlerin amaçlarına ulaşmaları için her birinin etkili biçimde çalışması ve gönüllü olarak işbirliği yapılması.

Mizah duygusu: Eşlerin yaşanan olaylar ile ilgili şakalaşma ve espri yapmaları.

Temel gereksinimleri karşılama: Eşlerin yaşamlarını sürdürme ve kendini güvence altına almaları için gerekli olan temel gereksinimlerin karşılanması.

Problem çözümü: Kişileri değil problemi merkeze alan bir tutum ile sorunların çözülmesi.

Toplumsal değerlere sahip olma: Eşlerin içinde bulunduğu toplumsal yaşamın temelini oluşturan değerler sistemini kazanması ve benimsemesi.

Sorumluluk alma.

Karşılıklı takdir duygularını ifade etme: Eşlerin birbirleri ile ödüllendirici bir tutum ile ilgilenmesi, takdir ve beğenilerini ifade etmeleri.

Boş zamanları birlikte geçirme: Eşlerin ilişkilerini olumlu yönde geliştirmeleri ve birlikteliği güçlendirmeleri için ortak zamanı artırmaları, birlikte vakit geçirmeye zaman ayırmaları.

Sorunla başa çıkma becerilerini kazanmış olma: Eşlerin, sorunlarını çözmeye ilişkin gerekli olan problem çözme ve sorunlarla başa çıkma becerilerini kazanmış olmaları.

Batıda sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş ve ülkemizde kırsaldan kente göç evlilik yapılarını büyük ölçüde değiştirmiştir. Kültürel değerler, gelenekler ve dini inançlar evlilikleri etkileyen önemli faktörlerdendir. Evliliklerin başka özelliklerinden de bahsettiğim sonraki yazılarda görüşmek üzere.